Dominicus Gent

Viering van zondag 9 juni 2024

Verkiezingen of verziekingen
 

Hier wordt het land gezocht
waar wij gelijken zijn,
niemand apart en geen
kleuren die minder zijn.

Hier wordt de tijd verhaast
dat wij elkaar verstaan, –
handen die wenken en
ogen die opengaan.

Hier wordt de Stem gehoord
die nog niet klinken mag:
mensen die hopen op
ooit hun bevrijdingsdag.

Hier staat een tafel waar
aan ons wordt voorgedaan,
hoe wij genezen van
heersen en misverstaan.

Hier is het woord van Hem
die ons geschapen heeft:
‘Waar is je broeder,
de mens die jou nodig heeft?’

T: Jan van Opbergen M: Jaap Geraedts

Lucas, 20,20-26

De schriftgeleerden en hogepriesters hielden Hem in de gaten en stuurden er spionnen op uit die zich als rechtvaardigen moesten voordoen, in de hoop Hem op een onwettige uitspraak te betrappen, zodat ze Hem konden uitleveren aan de overheid, aan het gezag van de gouverneur. 21Ze vroegen Hem het volgende: ‘Meester, we weten dat wat U zegt en leert juist is en dat U spreekt zonder aanzien des persoons, en dat U in alle oprechtheid onderricht geeft over de weg van God. 22Welnu, is het toegestaan belasting te betalen aan de keizer of niet?’ 23Maar Jezus doorzag hun sluwe opzet en antwoordde: 24‘Laat Mij eens een denarie zien. Van wie zijn de afbeelding en het opschrift op deze munt?’ ‘Van de keizer,’ antwoordden ze. 25Daarop zei Hij tegen hen: ‘Geef wat van de keizer is aan de keizer, en geef aan God wat God toebehoort.’ 26Ze slaagden er dus niet in om Hem ten overstaan van het volk te betrappen op een onwettige uitspraak, en omdat ze geen raad wisten met zijn antwoord, deden ze er het zwijgen toe.

 

Over die woorden (geef aan de keizer, enz. ) zijn boeken vol geschreven. Jezus maakte een onderscheid tussen onze verhouding met God en de verhouding met de keizer. Dat is in tegenspraak met wat in de oudheid de algemene praktijk was. Er bestond geen onderscheid tussen politiek en religie. Ook niet voor joden. In Jezus’ antwoord ontkiemde de splitsing tussen religie en politiek, tussen de persoonlijke verhouding met God en de menselijke wet. Hier begint ‘secularisering’. Ongetwijfeld bevat de bijbel een religieus-politiek project. En we mogen in Dominicus gerust de bijbel op de krant en de krant op de bijbel blijven leggen. Maar dan niet als de Romeinse keizers die een christelijk machtsimperium uitbouwden, noch als de Roomse kerk tot 1965.

‘God’ noch enig andere zgn. ‘absolute waarheid’ rechtvaardigen een theocratisch, communistisch, fascistisch of neoliberaal politiek bewind. Mensen ‘dè absolute waarheid’ opleggen is een hersenschimmige contradictie. Politieke ‘waarheid’ steunt in een democratie op een moeizaam verworven en situatie gebonden consensus tussen heel diverse meningen en belangen. Mensen hebben zowel een diepe behoefte zich met anderen verbonden te weten, ‘erbij te horen’ als de behoefte ‘zelfstandig en vrij’ te zijn. Zowel bij elkaar horen als van elkaar verschillen, zitten paradoxaal, ingebakken in onze natuur.

Hoe vredevol samenleven met al die verschillen? Democratische spelregels moeten zorgen dat conflicten niet tot geweld leiden. Politieke democratie houdt in dat de vrijheid van de een op ordelijke en afgesproken wijze wordt beteugeld door de vrijheid van de ander. De ervaring leert dat je die wederzijdse vrijheid niet van de persoonlijke goede wil kan laten afhangen. Zonder wettelijke beperking leidt de vrijheid van de sterkste en slimste op korte termijn tot wanorde, anarchie, dictatuur en tirannie. Wat de onderlinge liefdevolle verstandhouding niet aankan, moet door de macht en de handhaving van de wet gebeuren. Zo komt een politieke ethiek in het spel. Die vereist dat wetten tot stand komen in oprechte communicatie, die naar waarheid streeft en op rechtvaardigheid mikt. Maar, ook de wettelijke orde die daaruit voortkomt, bevat altijd onjuistheden, onrecht en leugen. Steeds nieuwe conflicten balanceren dan naar een nieuw evenwicht. De kijk op ‘het goede leven’ evolueert constant. Het democratisch politieke proces is nooit af.

Politiek is een doorgaande en publieke strijd om de macht, met democratische spelregels om uit de bestaande tegenstellingen legitieme bestuursmacht te puren. Die macht is nodig om de verhoudingen tussen mensen – en sinds enkele tientallen jaren – onze omgang met de natuur te regelen.
Omdat fysiek geweld of oorlog, nooit ‘het goede leven’ brengen, is de veiligheid en vrede bewaren of herstellen het allerhoogste politieke doel. En daarom een heel moeilijk vak.
Politici leven voortdurend midden in de conflicten. Elk maatschappelijke probleem is altijd ingewikkeld verknoopt met tientallen andere. En de oplossingen zijn vaak moeilijk omdat mensen een probleem zien als het ontbreken van hún oplossing. Daarom slepen sommige kwesties jarenlang aan. En is er zoveel uitstel- en vermijdingsgedrag. ‘Rond de pot draaien’, in de volksmond. Of emotioneel getouwtrek. Of, een zondebok aanwijzen. Of, halve waarheden en leugens vertellen. Of, er is geen draagvlak voor die maatregel.

Maar politiek is ook uitdagend. En spreekt tot de verbeelding die sommigen doet denken: ‘Als we het nu eens zó zouden aanpakken?’ Politiek trekt ambitieuze mensen aan. Maar ook narcisten, klaplopers en beunhazen. Mensen met een Trump-syndroom. Zij vleien de massa, noemen ze slachtoffers van ‘de anderen’ en kleineren en demoniseren politieke tegenstanders; ze versterken boosheid en wraakgevoelens. Een goede politicus voelt zich in een netelig conflict niet persoonlijk aangevallen, weet om te gaan met de spanning en wil het verschil dat de ander ‘is’ beter leren kennen. Wil hij / zij ook luisteren naar hen die niemand hoort? Voor wie de anderen blind zijn? Draait het conflict om de macht en de eer van de politicus? Of gaat het om de waarheid en de rechtvaardigheid van de zaak? Beseft hij dat het bijna onmogelijk is voor iedereen altijd goed te doen?

Politiek is een strijd om macht die zoveel mogelijk mensen als geldig kunnen aanvaarden.
Wat dan met de christelijke liefde? De barmhartigheid? Het mededogen? Niet zelden staan die dwars op de wet. De sabbat overtreden hoort bij de navolging van Jezus. Jezus’ liefdesaanbod kan alleen met liefde worden beantwoord vanuit een diepe innerlijke en persoonlijke vrijheid. Christelijke inspiratie in de politiek betekent geenszins dat we macht moeten nastreven om een christelijk samenleving uit te bouwen. Onze eerste opdracht is het verschil en het vredevolle pluralisme van de samenleving te omhelzen en te ondersteunen.
Als niet-politici kunnen christenen, denk ik, zichtbaar beleven wat ‘het goede leven’ betekent. Zo worden ze ‘zout’ en ’licht’ voor anderen. En door nieuwe perspectieven te openen op maatschappelijke problemen, kunnen ze wijzen op de blinde vlekken van huidige machten.
Vandaag zijn er m.i. twee prioritaire politieke vragen: wat doen we aan de ongelijkheid? hoe veranderen we onze verhouding met de natuur?
En zoals voor politici: niet eigenmacht, eer of succes moeten ons leiden, maar dienstbaarheid.

 

Nu nog met halve woorden, hier en daar,
kijkend in donk’re spiegels, bijna waar,
blijven wij vreemden die zien en weer vergeten,
doen in den blinde wat moet, maar ongeweten.
Dan, eenmaal, wordt, wat niet bestaat:
wij zullen opengaan,
en zien en horen, oog in oog,
van mens tot mens verstaan.
Weten voorbij aan alle angst en schijn
en liefde, liefde zal geen woord meer zijn.
Lichaam en zwijgen genoeg, en onze namen
rusten in licht als leeuw en lam tesamen.
Nu nog verslaafd, dan waar en vrij,
ontketend, onverbloemd.
Nu nog in tranen, dan getroost
en met mijzelf verzoend.

T: Huub Oosterhuis M: Bernard Huijbers

 

De hele Bijbel staat vol van wetten en voorschriften, van modellen en voorbeelden om de samenleving zo te organiseren dat mensen – alle mensen – gerechtigheid en goed leven mogen delen. Met vallen en opstaan is dit de inspiratiebron voor christenen, ook in verkiezingstijd. De voorbije weken en dagen werden we overstelpt door allerlei fel gekleurde informatie, hengelend naar de stem van de burger. Maar er waren ook andere stemmen. Ze haalden niet de voorpagina van de krant, het radionieuws of de ronde-tafel-gesprekken. Op de website van Tertio en de Verenigde Protestantse Kerk verscheen een brief met als titel “We zijn bezorgd”. Een oproep, ondertekend door een 20-tal mensen uit diverse christelijke tradities.
In zes punten verwoorden ze hun bezorgdheid over de recente politieke ontwikkelingen, nl de extreem-rechtse koers an sich, maar ook hoe deze extreme gedachten en voorstellen ook insijpelen in de praktijk van bijna alle partijen. (https://nl.protestant.link/op-roep-we-zijn-berzorgd).
Ik lees enkele fragmenten:

“Met het delen van deze bezorgdheden willen wij onze verantwoordelijkheid opnemen en wijzen op het feit dat de universaliteit van de menselijke waardigheid en de fundamenten van de democratie op het spel staan … mensenrechten, een op grondrechten gefundeerde democratie en het respect voor de menselijke waardigheid van migranten, mensen met een migratieachtergrond en mensen aan de onderkant van de samenleving ….
Wij vragen met aandrang dat burgers in geweten zouden beslissen om nooit hun stem te geven aan programma’s, politici of partijen van wie de visie of praktijk bijdraagt tot een uitholling van de menselijke waardigheid en van de fundamentele waarden van de Europese samenleving.
Heel in het bijzonder richten wij ons tot medechristenen. Wij roepen hen op om zich te verzetten tegen het ideologisch misbruik van verwijzingen naar ‘christelijke waarden’ of ‘christelijke cultuur’. Wij hopen dat het “ja” van christenen aan Gods menslievendheid die zij in Christus herkennen, ook een engagement wordt voor een rechtvaardige en menswaardige politiek. Concreet betekent zo een “ja” ook een “neen” aan politieke partijen of personen die de fundamentele waarden van het Evangelie aantasten. Ook een “ja” dat een “neen” is aan de criminalisering van solidariteit met kwetsbare mensen.
Wij nodigen leden van andere godsdiensten en levensbeschouwingen uit om vanuit hun inspiratie een gelijkaardige keuze voor menselijkheid te maken.
We blijven bezorgd, ook na vandaag als alle stemmen geteld zijn.”

De komende tijd zullen winnaars én verliezers samen aan één tafel moeten zitten en overleg plegen. Ze zullen moeten zoeken naar evenwichten en haalbaarheid om tot een regeerakkoord te komen.
Dan kan de brief ‘We zijn bezorgd’ nog steeds gewicht in de schaal leggen. Deze bezorgdheid verdwijnt niet eens de stemmen geteld zijn. En evenmin verdwijnt de christelijke verantwoordelijkheid. Integendeel, als de prognoses bewaarheid worden zal de christelijke, de Bijbelse stem meer dan ooit nodig zijn.

Daarom, een voorstel: laten we een brief schrijven. Dit keer niet gericht aan de kiezers maar wel aan de verkozenen, de beleidsmakers, de onderhandelaars, de formateurs en de informateurs.
Hier volgen enkele mogelijk aandachtspunten die we kunnen illustreren met woorden en daden van Dominicus Gent:
– De levensnoodzakelijke nood aan verbinding in alle geledingen van de samenlieving. Dominicus neemt betekenisvolle en verbindende initiatieven die echt verbinden: samenzijn met 80+ op Hemelvaart; grootoudergroep; Ademtocht; …
– De klimaatzaak en het milieu, de zorg voor de aarde en voor alles wat leeft.
Op de vijfde zondag van de maand vieren en bidden we voor de aarde.
– In het spoor van Jezus van Nazareth willen we oefenen om te luisteren naar mensen, om mensen die geen verweer hebben te zien en te ontmoeten.
Dominicus Gent organiseert vormingen en lezingen o.a. in maart een lezing met Paul Verhaege en Dominique Willaert. Het verslag van de avond vind je via deze link. https://www.dominicusgent.be/lopend-vuur-onbehagen-het-verslag/
– Gezondheidszorg, ouderenzorg, sociaal beleid waarin mensen met de minste kansen voldoende middelen en zorg krijgen.
In de werkgroep Diakonie van Dominicus Gent houden vrijwilligers de band aan met ouderen en zieken van de gemeenschap. Veel Dominicusgangers doen aan ‘zorgend’ vrijwilligerswerk en vinden kracht en ondersteuning in de vieringen.
– Wonen is een basisbehoefte én een basisrecht.
Thope, een organisatie gegroeid uit Do-Gent, maakt deel uit van de Gentse Wooncoalitie. Zij bemiddelt tussen huiseigenaars en kwetsbare huurders. https://www.thopevzw.be/over-thope.html
– Rechtvaardige verdeling van rijkdom en middelen, dichtbij en veraf.
Daarvoor verwijzen we naar Broederlijk Delen, 11.11.11, Welzijnszorg en de vele initiatieven die in Dominicus Gent regelmatig aan bod komen.
– …

Nog veel meer thema’s die ons ter harte gaan: het recht op vrije meningsuiting en om te protesteren; onderwijs en de nood aan kennis, openbaar vervoer, ontspanning, kunst en cultuur. enz.

Voor de beleidsmakers die een zitje krijgen in het Europees parlement hebben we nog een bijzondere boodschap. Europa lijkt voor velen een ver-van-mijn-bed gegeven maar is van wezenlijk belang voor vrede, voor stabiliteit, voor welvaart. Een dringende oproep aan Europese politici om vredesonderhandelingen bovenaan de agenda te zetten. Onderhandelingen voor vrede binnen Europa maar ook stelling nemen in conflicten wereldwijd. (Gaza, Congo, …). Daarbij aansluitend: het Europees beleid rond asiel en migratie.
Deze thematiek is ook in Dominicus belangrijk want wat blijkt … we hebben zowaar een ‘lied voor Europa’. Vele jaren geleden schreef Jan Van Opbergen de tekst, gedachten en woorden die helaas nog steeds actueel zijn.

Lied voor Europa

Zijn wij een oud en dicht kasteel, met
opgeschoven muren, een afgesloten
werelddeel, geen oog meer voor de buren?

Of gaan wij richting open stad met
ruime toegangswegen voor al wie nergens
leven had en komen zij gelegen?

Bewaken wij het eigen erf met
oude argusogen, bestrijken wij met
eenheidsverf ons groeiend onvermogen?

Of breken wij daar nu doorheen en
zien wij onder ogen, dat wij niet staan voor
ons alleen niet zonder mededogen?

Wij bidden voor dit Avondland om
geest en licht voor morgen; dat ons Europa
niet verzandt in louter eigen zorgen.

T: Jan van Opbergen M: Peter Pieters